سـرطان معـده عبـارت اسـت از رشـد خـارج از كنتـرل سلول های بدخيم در معده و از دسته سرطان هايی است كه طی ساليان و به آرامی رشد می كند، ولی قبل از اينكه سـرطان بـه معنای واقعی ايجاد شود، تغييراتی در لايـه هـای معـده ايجـاد می شود. سرطان معده يكی از شايع ترين سرطان هـا در جهـان است.
سرطان معده
معده یکی از اعضای موجود در شکم و بخشی از دستگاه گوارش می باشد و مانند هر کدام از اعضای دیگر مستعد ابتلا به سرطان می باشد پس از اینکه غذا جویده و بلعیده شد از طریق لوله ای به نام مری از دهان وارد معده می شود . معده عضوی کیسه مانند و دارای 5 قسمت مختلف می باشد که ترشحات مختلفی برای هضم اولیه غذا ترشح می کنند . سرطان در هر کدام از این مناطق پنجگانه ممکن است شروع شود و گاهی علائم و میزان بهبودی برحسب محل ابتلا تفاوت می کند .
دیواره معده از پنج لایه تشکیل شده است . داخلی ترین لایه که حائز اهمیت خاص می باشد لایه مخاطی نامیده می شود و اکثر سرطان های معده نیز از این قسمت شروع می شود . ولی قبل از اینکه سرطان بمعنای واقعی ایجاد شود ، تغییراتی در لایه های معده ایجاد می شود.
لایه های معده عبارتند از:
1- لایه داخلی یا لایه پوشاننده (غشاء مخاطی) : شیرههای تولید شده توسط غدد موجود در لایه داخلی به هضم غذا کمک میکند. بسیاری ازسرطانهای معده از این لایه شروع میشوند.
2- ساب موکوزا: بافت محافظ لایه داخلی است.
3- لایه ماهیچهای: ماهیچهها در این لایه با حرکتهای انقباضی و انبساطی غذا را خرد و مخلوط میکند.
4- لایه ساب سروز: بافت محافظی برای لایه بیرونی است.
5- لایه بیرونی یا غشای سروز (Serosa): لایه بیرونی، معده را میپوشاند و آن را در جای خود نگه میدارد.
هنگامیکه غذا از دهان فرو داده میشود از مری عبور کرده و به معده میرسد. در معده غذا به مایع تبدیل میشود، سپس به روده کوچک منتقل میشود تا بیشتر هضم شود.
سرطان معده اگر زود تشخيص داده شود به طور كامل قابل علاج است و برعكس در صـورتی كه دير تشخيص داده شود ممكن است از معده فراتر رفته و به نقاط ديگر بدن دست اندازی كنـد. بنـابراين، توجـه بـه علائـم بالينی اين بيماری می تواند به كشف زودتر بيماری كمك كنـد.
سرطان معده میتواند بر اندامهای همجوار و غدد لنفاوی تأثیر بگذارد :
- سرطان معده میتواند از طریق لایه بیرونی معده به اندامهای مجاور مانند لوزالمعده (پانکراس)، مری یا روده منتشر گردد.
- سلولهای سرطانی از طریق خون به کبد، ششها و سایر اندامها نفوذ میکنند.
- سلولهای سرطانی همچنین از طریق دستگاه لنفاوی در غدد لنفاوی سراسر بدن منتشر میشوند.
هنگامیکه سرطان از مکان اولیه خود به بخش دیگری از بدن منتقل میشود، تومور جدید، سلولهای غیرطبیعی شبیه به تومور اولیه و اسمی مشابه تومور اصلی دارد. برای مثال اگر سرطان معده به کبد منتقل شود، سلولهای سرطانی کبد همان سلولهای سرطانی معده هستند. در این حالت نام بیماری، سرطان معده متاستاتیک است و نه سرطان کبد. به این دلیل بهعنوان سرطان معده درمان میشود نه سرطان کبد. پزشکان تومور جدید را بیماری متاستاتیک یا «دوردست» مینامند.
درمان اصلی سرطان معده در مراحل اوليه جراحی است و راديوتراپی و شيمی درمانی در صورت نياز به صورت تكميلـی انجام می شود. در درمـان مراحـل پـيشرفتـه بيمـاری نيـز از اقدامات جراحي، راديـوتراپی و شـيمی درمـانی بـرای درمـان استفاده می شود اما معمولاً با نتايج خوب همراه نيـست. شـايد مهمترين اقدام لازم به منظور افزايش موفقيت درمان ايـن نـوع سرطان تشخيص زودرس آن باشد. به همـين علـت و جهـت جلوگيری از بروز سرطان، شناسايی دقيق تر علل آن مورد نياز است.
فاكتورهای تاثیر گذار در ابتلا به سرطان معده
1- عفونت معده با باکتری هلیکوباکتر پیلوری
2- ابتلا به گاستریت (التهاب) مزمن معده
3- سن بالا (بیش از 55 سال)
4- جنس مذکر
5- رژیم غذایی (پرنمک، کم میوه و کم سبزیجات)
6- کم خونی
7- مصرف دخانیات و مشروبات الكلی
8- پولیپوز آدنوماتوز فامیلی با پولیپوز معده
9- سابقه خانوادگی سرطان معده
10- زخم های معده
11- آنمی ناشی از کمبود ویتامین B12
مصرف غذاهای حاوی نیترات بالا بویژه فست فودها و نیز مصرف غذاهای نمک سود و دودی شده و آماده سازی نامناسب غذا ، به همراه استفاده از غذاهای مانده ،ازمهمترین عوامل خطر ابتال به سرطان معده است.
علایم و نشانه های سرطان معده
الف- مرحله اولیه
- سوء هاضمه و ناراحتی معده
- احساس نفخ و باد کردن بعد از غذا خوردن
- تهوع خفیف
- کاهش اشتها
- سوزش سردل
ب- مرحله پیشرفته
- خون در مدفوع
- استفراغ
- کاهش وزن بدون علت قابل توجیه
- درد معده
- زردی
- تجمع آب داخل شکم (آسیت)
- ختلال بلع (دیسفاژی)
- یبوست
تشخیص سرطان معده
1- گرفتن شرح حال پزشكی
2- معاینه فیزیكی( شامل معاینه شكم، کبد، غدد لنفاوی،و پوست می باشد).
3- انجام تست های آزمایشگاهی
4- آندوسكوپی
5- نمونه برداری
درمان سرطان معده
برای سرطان معده در هر مرحله درمان هایی وجود دارد که انتخاب آن به عوامل زیر وابسته است:
- محل تومور
- مرحله تومور
- انتشار تومور
- سن
- وضعیت سلامتی
- وضعیت سلامتی عمومی بدن
جراحی
عمل جراحی معمولترین درمان برای سرطان معده است. نوع جراحی به میزان سرطان بستگی دارد. دو نوع عمده عمل جراحی سرطان معده وجود دارد:
معده برداری ناکامل(Subtotal): جراح بخشی از معده مبتلا به سرطان را برمیدارد، و در صورت لزوم بخشی از مری یا روده کوچک را نیز بر خواهد داشت. غدد لنفاوی مجاور و دیگر بافتها نیز ممکن است برداشته شوند.
معده برداری کامل: پزشک تمام معده، غدد لنفاوی مجاور، بخشهایی از مری و روده کوچک و دیگر بافتهای نزدیک تومور را برمیدارد. در مواردی طحال نیز برداشته میشود. سپس جراح مری را مستقیماً به روده کوچک وصل میکند، و با استفاده از بافت روده یک معده جدید میسازد.
در سرطان معده، نگرانی راجع به خوردن بعد از عمل جراحی، امری طبیعی است. جراح در ضمن عمل، یک لوله برای تغذیه در درون روده کوچکتان تعبیه میکند. این لوله به شما کمک میکند در حالیکه دوره نقاهت را میگذرانید، تغذیه کافی هم دریافت کنید. اطلاعات راجع به خوردن پس از عمل جراحی در بخش تغذیه در دسترس شماست.
پس از جراحی، زمان بهبودی در هر شخص متفاوت است. در چند روز اول احساس ناراحتی میکنید. برای مقابله با درد، داروهایی را برای شما تجویز میکنند. قبل از عمل باید راجع به برنامه کاهش درد، با پزشک یا پرستارتان گفتوگو کنید. پس از جراحی، اگر شما به مسکن بیشتری نیاز داشتید، پزشک برنامه شما را با وضعیتتان مطابقت میدهد.
بسیاری از بیماران که عمل جراحی معده دارند، برای مدتی احساس ضعف و خستگی میکنند. عمل جراحی گاهی باعث یبوست یا اسهال میشود. معمولاً با بروز این علائم رژیم غذایی را تغییر میدهند و یا با استفاده از دارو به مقابله با آن میپردازند. گروه مراقبت از سلامت شما، علائم خونریزی، عفونت یا دیگر مشکلاتی که ممکن است نیازمند درمان باشد را در شما مورد ملاحظه قرار میدهند.
شیمی درمانی
در شیمیدرمانی، از داروهای ضدسرطان برای نابود کردن سلولهای سرطانی استفاده میکند. این داروها وارد جریان خون شده و بر سلولهای سرطانی در تمام بدن تأثیر میگذارند.
بیشتر بیمارانی که شیمیدرمانی میشوند، پس از جراحی بدین نحو درمان میشوند. پرتودرمانی نیز در مواردی همزمان با شیمیدرمانی انجام میشود.
برای سرطان معده معمولاً داروهای ضدسرطان در رگ تزریق میشوند. اما برخی داروها بهطور خوراکی از طریق دهان وارد بدن شوند. درمان شما در یک درمانگاه، بیمارستان، در مطب پزشک یا داروخانه انجام میشود. برخی از افراد در صورت لزوم در طول درمان، در بیمارستان بستری میشوند
آثار جانبی شیمیدرمانی عمدتاً به داروهای خاص و میزان آنها بستگی دارد. این داروها بر سلولهای سرطانی و سلولهای دیگری که به سرعت تقسیم میشوند، تأثیر میگذارند.
- سلولهای خون: این سلولها با عفونت مقابله میکنند، به انعقاد خون کمک میکنند و به تمام بخشهای بدن اکسیژن میرسانند. وقتی داروها بر سلولهای خونی شما اثر بگذارد، شما بیشتر احتمال دارد دچار عفونت شوید، به راحتی خونریزی کنید و احساس ضعف و خستگی زیادی داشته باشید.
- سلولهای موجود در ریشه موها: داروهای شیمیدرمانی گاهی باعث ریزش مو میشود، ولی باید بدانید که موهایتان دوباره رشد خواهند کرد، اما ممکن است از لحاظ بافت و رنگ تا حدی متفاوت باشند.
- سلولهایی که مجرای گوارشی را پوشش میدهند : شیمیدرمانی میتواند باعث کماشتهایی، دلآشوبه، حالت تهوع، اسهال و خشکی دهان و لب شود.
داروهایی که برای سرطان معده استفاده میشوند، در بعضی بیماران باعث تحریک پوست یا خارش میشوند، گروه پزشکی مراقبت از شما راههایی برای مقابله با بسیاری از این عوارض جانبی به شما پیشنهاد دهد.
پرتودرمانی
پرتودرمانی، اشعههایی هستند با میزان انرژی بالا که برای کشتن سلولهای سرطانی مورد استفاده قرار میگیرند. این درمان فقط بر سلولهای موجود در منطقه مورد درمان اثر میگذارد.
این اشعه از یک دستگاه بزرگ بیرون از بدن، تابانده میشود. بیشتر بیماران برای این نوع درمان به درمانگاه بیمارستان مراجعه میکنند. معمولاً درمان ۵ روز در هفته و به مدت چندین هفته طول میکشد.
عوارض جانبی عمدتاً به میزان تابش اشعه و آن بخش از بدن بیمار که مورد درمان قرار میگیرد، بستگی دارد. پرتودرمانی روی شکم میتواند باعث ایجاد درد در معده یا روده شود. گاهی دچار تهوع یا اسهال میشوید، و یا پوست منطقه مورد درمان، قرمز، خشک و حساس میشود.
احتمال دارد در طول پرتودرمانی بهخصوص در هفتههای آخر درمان، خیلی خسته شوید، گرچه استراحت مهم است، اما پزشکان معمولاً از بیماران میخواهند بکوشند تا آنجا که میتوانند فعال باقی بمانند.
عوارض جانبی پرتودرمانی گرچه میتواند ناراحتکننده باشد اما پزشک عموماً آنها را درمان یا مهار میکند. و یا پس از پایان درمان خودبهخود ناپدید میشوند.
درمانهای مکمل و جایگزین
برخی از بیماران مبتلا به سرطان از درمانهای مکمل و جایگزین (CAM) استفاده میکنند شامل موارد زیر:
- روشی که همراه با درمان استاندارد انجام میشود درمان مکمل نامیده میشود.
- روشی که بهجای درمان استاندارد استفاده میشود، درمان جایگزین نامیده میشود.
- طب سوزنی، ماساژدرمانی، داروهای گیاهی، ویتامینها یا رژیم غذایی خاص، مدیتیشن و رواندرمانی، انواع درمانهای مکمل و جایگزین هستند.
بسیاری میگویند اینگونه درمانها به آنها کمک میکند احساس بهتری داشته باشند. با اینحال، برخی انواع درمانهای جایگزین و یا مکمل (CAM) مسیر درمان استاندارد را منحرف میکند که زیانبخش است، و برخی انواع آن حتی اگر بهتنهایی استفاده شود، مضر است. قبل از انجام هر نوع درمان مکمل و یا جایگزین (CAM) باید راجع به منافع و خطرات احتمالی آن با پزشکتان مشورت کنید.
برخی درمانهای مکمل و یا جایگزین (CAM) گرانقیمت هستند و بیمههای سلامت نیز ممکن است هزینه آن را نپذیرند.
پیشگیری از سرطان معده
- حفظ وزن مناسب با انجام فعالیت فیزیکی حداقل سی دقیقه در 5 روز هفته
- نکشیدن سیگار
- استفاده از حداقل 5 وعده سبزیجات و میوه های مختلف در روز
- محدودیت مصرف گوشت قرمز یا گوشت های فرآوری شده واستفاده از غلات کامل
- عدم مصرف الکل
- محدودیت مصرف غذاهای نمک سود و دودی شده و فست فودها
مراحل سرطان معده
مرحله صفر: سرطان فقط در لایه داخلی معده یافت میشود و این مرحله کارسینومای درجا (Carcinoma In Situ) خوانده میشود.
مرحله یک (I) یکی از موارد زیر است:
- تومور فقط به پرده زیر مخاطی(Submucosa) حمله کرده است. سلولهای سرطانی ممکن است در ۶ غده لنفاوی یافت شوند.
- یا اینکه تومور به لایه ماهیچهای یا (Subserosa) حمله کرده است. سلولهای سرطانی به غدد لنفاوی یا دیگر اندامها نفوذ نکرده است.
مرحله دو (II) یکی از موارد زیر است:
- تومور، فقط پرده زیر مخاطی (Submucosa ) را مورد حمله قرار داده است. سلولهای سرطانی به ۷ تا ۱۵ غده لنفاوی سرایت کردهاند.
- تومور، لایه ماهیچهای یا (Subserosa ) را مورد حمله قرار داده است. سلولهای سرطانی به ۱ الی ۶ غده لنفاوی رسوخ کردهاند.
- تومور، به لایه خارجی معده نفوذ کرده است، ولی سلولهای سرطانی در غدد لنفاوی یا اندامهای دیگر منتشر نشدهاند.
مرحله سه (III) یکی از موارد زیر است:
- تومور، در لایه ماهیچهای یا Subserosa رسوخ کرده است. سلولهای سرطانی به ۷ الی ۱۵ غده لنفاوی سرایت کردهاند.
- تومور، به لایه خارجی نفوذ کرده است. سلولهای سرطانی در ۱ تا ۱۵ غده لنفاوی منتشر شدهاند.
- تومور، به اندامهای مجاور مانند کبد یا طحال حمله کرده است. سلولهای سرطانی به غدد لنفاوی یا اندامهای دورتر سرایت نکرده است.
مرحله چهار (IV) یکی از حالتهای زیر است:
- سلولهای سرطانی در بیش از ۱۵ غده لنفاوی منتشر شدهاند.
- تومور به اندامهای اطراف و حداقل یک غده لنفاوی رسوخ کرده است.
- سلولهای سرطانی به اندامهای دورتر سرایت کردهاند.
منابع
ncii.ir
برآورد بقای بعد از عود بیماران مبتلا به سرطان معده و بررسی عوامل مرتبط با آن | قدرت اله روشنایی و دیگران | کومش | جلد 12 | شماره 39 | بهار 1390
سرطان معده | امداد ایران | پاییز 1390
سرطان معده | بیمارستان حشمتیه حبیبیان نایین | تابستان 1394
دیدگاه