وابستگی عاطفی چیست؟
وابستگی عاطفی نوعی نیاز عاطفی و روانی به فرد دیگری نامیده می‌شود که بدون وجود او فرد وابسته، در زندگی‌اش به مشکل بر می‌خورد و در واقع فرد وابسته از آن جهت به دیگران وابسته می‌شود که گمان می‌کند بدون حضور دیگری نمی‌تواند تعادل روانی داشته باشد، وابستگی، تمام زندگی فرد را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و مانع هویت یابی‌اش می‌شود، به طریقی که تمامی زندگی فرد منوط به حضور شخص دیگر بوده و از دست دادن اش سبب برهم خوردن تعادل روانی شده و تمامی کار‌های روزانه وی را دچار اختلال می‌کند.
در قالب یک جمله می‌توان گفت؛ ما در ارتباط با کسی یا چیزی آنچنان مجذوب شده‌ایم که احساس می‌کنیم با نبودن آن، ما نیز نابود می‌شویم در این حالت، ما به شدت به نیاز عاطفی، آن عادت کرده‌ایم.
پیامدهای روانی وابسته بودن به لحاظ عاطفی متنوع هستند و بسته به درجه وابستگی و ویژگی های یک فرد متفاوت است. در بسیاری از موارد، این افراد وابسته، به دنبال افرادی غالب، کنترل کننده و اقتدارگرا هستند و در نتیجه خود را در روابط سمی گرفتار می کنند. در نتیجه، سلامت عاطفی تحت تأثیر این روابط سمی قرار می گیرد.
شکست‌های ما از مهم‌ترین علل وابستگی هستند و همه ما در ناخودآگاه مان از این که به تنهایی کافی و کامل نیستیم در عذابیم.
گاهی فرد در دوران کودکی به این نتیجه می‌رسد که به تنهایی قادر به انجام کاری نیست و همواره به دیگران نیازمند است و چنین فردی در بزرگسالی نیز به این باور می‌رسد که برای بقا و ادامه زندگی وابسته به دیگران است و همواره به کمک دیگران نیازمند است.
باید بدانید؛ چنین باوری به طور معمول در نتیجه حمایت‌های بیش از حد والدین در دوران کودکی ایجاد می‌شود و سرچشمه شکل گیری شخصیت وابسته است و این افراد خود را بسیار آسیب پذیر می‌دانند که مانند یک کودک همواره محتاج کمک و توجه دیگران هستند و به همین دلیل بسیار حساس و زودرنج اند.
انواع وابستگی عاطفی
وابستگی سالم
در وابستگی عاطفی سالم، فرد در زمان مناسب و در صورت نیاز، مستقیما درخواست کمک می‌کند. در روابط با دیگران احساس امنیت، اعتماد و علاقه به میزان کافی وجود دارد.
روابط سالم و در حد اعتدال بوده و هر یک از طرفین در رابطه برای دیگری ارزش و اهمیت قائل هستند.
طرفین در عین حال که به نیازهای خود توجه دارند، حس محبت و همدلی را نیز از طرف مقابل خود دریغ نمی‌کنند و خویشتن حقیقی خود را فراموش نمی‌کنند.
ویژگی‌های وابستگی سالم چیست؟
باید بدانید که کسی در وابستگی سالم، در دیگری حل نمی‌شود و رابطه سرشار از اعتماد، اطمینان، انعطاف پذیری و خالی از اضطراب، ناامنی، سوءظن و رفتار خصمانه است. وابستگی سالم وابستگی است که هیجان‌هایی که دو طرف نسبت به هم دارند معقول و منطقی است. فهم یکدیگر وجود دارد، اما الزامی ندارد که دو طرف عین هم بفهمند و در وابستگی سالم احساس شایستگی در زندگی، شفافیت، تغییر و پیش بینی پذیری در طرفین وجود دارد.
وابستگی ناسالم
فرد در وابستگی عاطفی ناسالم سعی دارد طرف مقابل را تحت کنترل و نفوذ خود قرار دهد و به دلیل ترس از طرد شدن مانند یک قربانی هرگونه تحقیری را تحمل کند.
انواع عوارض وابستگی ناسالم چیست؟
یک رابطه مخرب ناشی از وابستگی سبب می‌شود که همیشه وحشتی در شخص وجود داشته باشد که مبادا طرف مقابل او را تنها بگذارد یا به او دسترسی نداشته باشد.
این افراد اغلب ناامید و اندوهگین اند ، توجه به این نکته ضروری است که وابستگی عاطفی اعتماد به نفس را «تخریب می‌کند» و همیشه احساس خشم، تردید نسبت به خود، ترس از طردشدن، ترس از تنهایی، حس عدم امنیت، شرم، حقارت یا ترس از این که دیگران شما را دوست نداشته باشند یا از شما قدردانی نکنند وجود دارد.
فردی که از وابستگی عاطفی رنج می‌برد، تنها برای دیگران زندگی می‌کند و خودش را نادیده می‌گیرد.
زمانی که با دوستانش است، خودش را فراموش می‌کند، زمانی که مشغول کاری می‌شود، خودش را تمام و کمال وقف آن کار می‌کند تا مورد پسند و قبول دیگران قرار گیرد و یا ذره‌ای از او قدردانی کند و در وابستگی، فرد شروع می‌کند به گدایی کردن توجه و در عمق وجود خود، احساس رضایت نمی‌کند و نیاز به تایید و تصویب دائمی از سوی دیگران دارد.
از مطالبه حق خود خجالت می‌کشد و به راحتی اظهار عقیده نمی‌کند، به دیگران محبت می‌کند تا رهایش نکنند.
افراد وابسته در رابطه عاطفی اکثر مشکلات را متوجه خود می‌دانند و «نه» گفتن برای آن‌ها کابوس است، چون احساس شایستگی نمی‌کند. روابط افراد وابسته به سمت کسانی که رابطه سالم دارند نمی‌رود بلکه به سوی افراد باج گیر جذب می‌شوند.
علایم وابستگی عاطفی
افرادی که دچار وابستگی عاطفی هستند، ممکن است در روابط خود با برخی از این الگوها روبرو شوند:
• تحمل تنهایی را ندارند و فاصله جسمی یا عاطفی با شخصی که به او وابسته هستند، علائم استرس و اضطراب را به همراه دارد.
• آن ها از ترس تنها بودن، رابطه را رها نمی كنند، حتی اگر باعث خوشبختی آن ها نشود.
• آن ها اغلب نسبت به دیگران احساس حقارت می کنند و احساس می کنند که به اندازه کافی برای شریک زندگی خود یا افرادی که نسبت به آن ها وابستگی عاطفی دارند، خوب نیستند.
• از نشانه‌های عمده وابستگی، نداشتن احساس ارزشمندی است. در وابستگی، ارزش، لیاقت و شایستگی فرد وابسته را دیگران تعیین و تایید می‌کنند. یعنی، فرد در صورت از دست دادن آن عامل یا آن رابطه، و عدم تایید، تحسین و تصدیق از سوی مقابل، احساس ناتوانی، حقارت و عدم ارزشمندی می‌کند. این فرد، چون توانمندی‌های خود را نشناخته و آن‌ها را باور ندارد، گمان می‌کند بدون حضور دیگران نمی‌تواند به خواسته‌های خود برسد.
تشخیص وابستگی عاطفی
بیشتر افراد با وابستگی عاطفی نمی دانند که به آن مبتلا هستند و حتی ممکن است از پذیرش آن خودداری کنند. وابسته بودن عاطفی مانند سایر اختلالات بهداشت روانی است و نیاز به درمان وابستگی عاطفی دارد. به طور معمول، افرادی که وابستگی عاطفی دارند و به دنبال روانشناس هستند، برای غلبه بر علائم افسردگی، اضطراب یا استرس کمک می گیرند، بدون این که بدانند علت این مشکلات در وابستگی آن هاست. بررسی روانی یک متخصص همان چیزی است که وابستگی عاطفی شدید را تشخیص می دهد و برای غلبه بر آن، به دنبال راه حل می گردد.
دلایل وابستگی عاطفی
کسانی که با وابستگی احساسی شدید نسبت به دیگران دارند، معمولا عزت نفس پایین، احساس ناامنی و اعتماد به نفس ضعیفی را در زندگی خود تجربه می کنند. همچنین، تجربیات آن ها در روابط و رشد آن ها در کودکی نیز می تواند در شکل گیری وابستگی عاطفی در این افراد موثر باشد.
درمان وابستگی عاطفی
در حال حاضر، روش های مختلفی برای درمان وابستگی عاطفی وجود دارد که بسته به هر مورد، روش های درمانی انتخاب یا ترکیب می شوند. درمان های بالقوهٔ قطع وابستگی عاطفی عبارتند از:
• درمان EMDR: حساسیت زدایی و پردازش مجدد حرکت چشم
• هیپنوتیزم بالینی
• درمان متمرکز بر احساسات
• زوج درمانی
• درمان های رشد شخصی
به طور کلی، هدف از درمان، کمک به فرد برای شناختن مشکل، کنار گذاشتن هرگونه رابطه سمی است، شناسایی علل این وابستگی عاطفی و درمان آن برای جلوگیری از تکرار همان الگو در روابط دیگر است.
عوارض وابستگی عاطفی
از آن جایی که رهایی از وابستگی کار آسانی نیست، شاید بسیاری از شما آن را جدی نگیرید و ترجیح بدهید با این وابستگی زندگی کنید. اما اگر بدانید پیامدهای چنین وابستگی‌هایی چیست و چه تأثیری روی زندگی شما می‌گذارد، بدون شک از همین امروز برای غلبه بر آن‌ها تلاش خواهید کرد.
1. از دست دادن اعتماد به نفس
هر چند کمبود اعتماد به نفس از دلایل و ریشه‌های وابستگی عاطفی است، از طرفی نیز می‌تواند یک پیامد برای آن محسوب شود.
فردی که از نظر عاطفی به شریک زندگی خود بسیار وابسته است، برای از دست ندادن او، خودش را از دست می‌دهد. احساس ناامنی و نگرانی حاصل از چنین رابطه‌ای می‌تواند فرد را از درون تهی کند و تمام اعتماد به نفس او را ذره ذره ببلعد.
2. منزوی شدن و از دست دادن مهارت‌های اجتماعی
گیر افتادن در رابطه‌ای که سراسر وابستگی عاطفی است، کم کم شما را ایزوله می‌کند. تا جایی که روابط‌تان با تک‌تک دوستان‌تان قطع می‌شود.
حاصل این انزوا و دوری از اجتماع از دست دادن مهارت‌های اجتماعی است. به دنبال آن سرزنش خود یا درونی و نابودی اعتماد به نفس نیز آغاز می‌شود.
3. سوء استفاده جسمی و روانی
هنگامی که خود را منزوی می‌کنید و برای همه چیز تنها به یک نفر یا به خانواده اعتماد می‌کنید، ممکن است در ادامه با سوء استفاده از احساسات یا حتی جسم‌تان روبرو شوید.
گاهی طرف مقابل، وابستگی عاطفی شدید شما را نوعی ضعف تلقی می‌کند و اینجاست که کم کم به شما سلطه پیدا می‌کند. فشار آوردن‌ها، دروغ گفتن‌ها و حتی تحقیر کردن‌ها از همین جا شروع می‌شود.
4. نابودی سلامت روان
دور از ذهن نیست که با وجود چنین عوارضی، به مرور زمان سلامت روانی فرد وابسته نیز در خطر بیفتد. در بسیاری از موارد وابستگی عاطفی یک اختلال است.
با این حساب هر چقدر این وابستگی عمیق و عمیق‌تر شود، روان فرد نیز بیشتر دچار آسیب خواهد شد و رفتارهای غیر قابل پیش بینی، تغییرات ناگهانی حالت روحی، افسردگی ، استرس و … از عوارض بعدی این وابستگی خواهد بود.
راه های کاهش وابستگی عاطفی
1. از خودتان مراقبت کنید.
وابستگی عاطفی زمانی آغاز می شود که ما نمی دانیم چگونه از نظر احساسی خود را حمایت کنیم. اگر می خواهید بر وابسته بودن خود غلبه کنید، باید شروع به شناخت و مراقبت از خود کنید. برای مثال دقت کنید که شخصی که به او وابسته هستید، کدام یک از نیازهای عاطفی شما را برآورده می کند؟ این نیازها را شناسایی کنید و فکر کنید که چه کارهایی را می توانید به تنهایی انجام دهید که آن نیازها را پاسخ دهد.
2. تنهایی را در آغوش بگیرید.
برای مقابله با وابستگی عاطفی ، باید استقلال خود را دوباره به دست بیاورید. سرگرمی هایی را که به تنهایی از آن ها لذت می برید انجام دهید. یوگا، نقاشی، یادگیری یک زبان جدید یا هر چیز دیگری که از آن لذت می برید را شروع کنید. این فعالیت ها را خودتان انجام دهید. به خودتان یاد دهید که می توانید به تنهایی شادی، آرامش و آسایش را پیدا کنید. همانطور که یاد می گیرید چگونه خودتان باشید، وابستگی عاطفی شما هم تبدیل به استقلال می شود.
3. لیستی از نقاط قوت خود تهیه کنید.
در چه کاری خوب هستید؟ تهیه لیستی از نقاط قوتتان، راهی عالی برای پیدا کردن استقلال بیشتر عاطفی است؛ زیرا شما چیزهایی را در خود می بینید که مستقل از هر رابطه ای می توانید آن ها را انجام دهید.
4. الگوها را تشخیص دهید تا بتوانید آن ها را بشکنید.
وابستگی عاطفی اغلب نتیجه تجربیات و روابط قبلی است که ما داشته ایم. این تجربیات به ما آموزش می دهد که به دنبال شخص دیگری برویم تا احساس ارزشمندی ما را تأیید کند. کلید استقلال عاطفی بیشتر این است که ابتدا تشخیص دهید که الگوی رفتاری فعلی شما از کجا ناشی می شود. هنگامی که ریشه ها را شناسایی کردید، می توانید بهتر ارزیابی کنید که چگونه می توانید وضعیت ذهنی خود را تغییر دهید تا از لحاظ عاطفی مستقل تر باشید.”
5. قدر خودتان را بدانید.
یکی از مهم ترین دلایل وابستگی عاطفی ، عدم اعتماد به نفس است. برای اینکه از نظر احساسی مستقل باشید و با وابسته بودنتان مقابله کنید، باید اعتماد به نفس داشته باشید.
6. هویت خودتان را بشناسید و آن را تقویت کنید.
احساس هویت خود را تقویت کنید. وقتی سعی در جلب رضایت شخص دیگری ندارید، به این فکر کنید که شما واقعاً کی هستید. ارزش های اصلی خودتان، چیزهایی را که می خواهید به دست آورید و ویژگی های خاص خود را شناسایی کنید.
7. دیگران را کنترل نکنید.
در روانشناسی وابستگی عاطفی ، وقتی بیش از حد به افراد دیگر وابسته باشید، ممکن است سعی کنید آن ها را کنترل کنید. یا احساس بدبختی کنید؛ زیرا نمی توانید بپذیرید که افراد دیگر حق دارند افکار، احساسات و انتخاب های خودشان را داشته باشند. برای قطع وابستعاطفی شدید، انرژی خود را به سمت کنترل انتخاب ها و افکار خودتان هدایت کنید.
8. برای شکستن الگوهای عاطفی کمک بگیرید.
برای شکستن الگوها کمک بگیرید. اگر احساس می کنید در چرخه وابستگی عاطفی حبس شده اید و نمی توانید به تنهایی موفق به شکستن این چرخه شوید، از کمک گرفتن نترسید.می توانید با دوستی که به او اعتماد دارید صحبت کنید؛ اما بهتر است از یک مشاور یا درمانگر حرفه ای کمک بگیرید.
9. مسئولیت احساساتتان را به عهده بگیرید.
برای قطع وابستگی عاطفی ، بپذیرید که کنار آمدن با احساساتتان، وظیفهٔ خود شماست و نه شخص دیگری. به عنوان مثال، شما نباید انتظار داشته باشید هر زمانی که حال شما بد است یا روز سختی را گذرانده اید، دیگران حال شما را خوب کنند. راه های سالم برای کنار آمدن با احساسات منفی و به دست آوردن آرامش خودتان را پیدا کنید؛ بدون این که به دیگران احتیاج داشته باشید.
• وقتی احساس ناراحتی می کنید، به دنبال راه های سالم برای تسکین خودتان باشید. سعی کنید با خودتان صحبت کنید، پیاده روی کنید یا احساساتتان را روی کاغذ بنویسید.
• مراقب باشید نوع دیگری از وابسته بودن را جایگزین وابستگی عاطفی نکنید. به عنوان مثال، اگر اضطراب ناشی از مقابله با وابستگی عاطفی شدید دارید، این اضطراب را با مصرف سیگار یا مواد مخدر آرام نکنید.
10. روابط اجتماعیتان را گسترش دهید.
با گذراندن وقت با افراد مختلف از وابستگی بیش از حد به کسی جلوگیری کنید. برنامه هایی برای وقت گذراندن با خانواده و دوستان خود داشته باشید. اگر دوستان کمی دارید، با ثبت نام کردن در باشگاه ورزشی، کلاس های هنری و …، روابط اجتماعیتان را گسترش دهید تا تمرکز شما روی یک رابطه نباشد. همچنین در تمام روابط جدید، به خودتان گوشزد کنید که الگوهای وابستگی گذشته را تکرار نکنید. در صورت تکرار الگوها، بهتر است از یک درمانگر کمک بگیرید.
11- انتظارات ایده‌آل گرایانه خود را از زندگی کنار بگذارید
تا زمانی که به دنیا و زندگی به چشم یک جریان ایده آل نگاه کنید، نمی‌توانید کاستی‌ها، نقص‌ها و اشتباهات دیگران را ببینید، خصوصاً اگر به آن‌ها وابستگی شدید عاطفی داشته باشید.
باید بپذیرید شاید فرد مورد اعتماد شما، مناسب شما نباشد و حتی با رفتارهایش در حال آسیب رساندن به شما باشد. اگر می‌خواهید از دام این وابستگی عاطفی ناسالم خود نجات پیدا کنید، لازم است واقع گرایانه‌تر به مسائل نگاه کنید.
۲ دیدگاه