بیماری زونا | آیا زونا با آبله مرغان متفاوت است؟

بیماری زونا یک عفونت ویروسی است که باعث ایجاد جوش‌های دردناک روی پوست می‌شود. هرچند علائم بیماری زونا ممکن است در هر کجای بدن ظاهر شود‌، اغلب به‌شکل تک نواری از تاول روی نیم‌تنه ظاهر می‌شود.

بیماری زونا

بیماری زونا یا هرپس زوستر (Herpes zoster) بیماری است که با ضایعات پوستی تاولی و دردناک شروع شده  و فقط یک سمت از بدن را درگیر می کند. این عارضه پوستی بیشتر بر روی بالاتنه یا صورت فرد به وجود می آید. در پزشکی به این بیماری علاوه بر زونا، هرپس زوستر یا زوستر هم گفته می شود. معمولاً ابتدا با سوزش، خارش و گز گز ناحیه خاصی از بدن شروع شده و بعد از چند روز در محل خارش و سوزش ضایعات تاول گونه نواری تشکیل خواهد شد که فقط نیمی از بدن را درگیر می کند. ابتدا ضایعات پوستی لکه های قرمز رنگی هستند که رفته رفته تبدیل به تاول شده و ظاهری شبیه آبله مرغان پیدا می کنند.

تاول ها به مرور زمان ترکیده و به آرامی شروع به تخلیه و از بین رفتن می کنند.

علائم و نشانه های بیماری زونا

علائم و نشانه‌های زونا معمولا تنها بخش کوچکی از یک طرف بدن فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد، این علائم و نشانه‌ها عبارتند از:

• درد، سوزش، بی حسی یا مور مور شدن

• حساسیت به لمس

• ضایعه‌ای قرمز که چند روز پس از درد شروع می‌شود.

• تاول‌های حاوی مایع که پاره شده و به صورت دلمه بسته در می‌آید.

• خارش

بعضی افراد نیز علائم زیر را تجربه می‌کنند:

• تب

• سردرد

• حساسیت به نور

• خستگی

درد معمولا اولین نشانه‌‌ی زونا است و برای برخی می‌تواند شدید باشد و برخی دیگر درد را بدون هر گونه ضایعه‌ای تجربه می‌کنند، با توجه به این که کدام مناطق در زونا درگیر شوند، ممکن است با علائم مشکلاتی نظیر بیماری‌های قلبی، ریوی یا کلیوی اشتباه گرفته شود. ضایعات زونا به طور شایع به صورت تاول‌های خطی در سمت چپ یا راست تنه ایجاد می‌شوند و گاهی اوقات این ضایعات در اطراف یک چشم یا یک سمت از گردن یا صورت رخ می‌دهند.

عوارض جانبی زونا

• از دست دادن بینایی: درگیری چشم و یا ناحیه‌‌ی اطراف آن باعث عفونت دردناک چشم می‌شود، که ممکن است منجر به از دست دادن بینایی شود.

• مشکلات عصبی: با توجه به این که زونا کدام اعصاب را تحت تاثیر قرار دهد، ممکن است منجر به عفونت مغز (انسفالیت)، فلج صورت یا مشکلات شنوایی و تعادل شود.

• عفونت پوست: اگر ضایعات تاولی زونا به درستی درمان نشوند، ممکن است منجر به عفونت‌ های باکتریایی پوست شود.

• درد عصبی بعد از درمان: در برخی از افراد، درد زونا پس از بهبودی تاول‌ها ادامه می‌یابد، که به عنوان نورالژی بعد از درمان شناخته می‌شود و زمانی که فیبر‌های عصبی آسیب دیده پیام‌های سردرگم و اغراق آمیز درد را از پوست به مغز ارسال می‌کنند، رخ می‌دهد.

• سندرم رامزی هانت: در صورتی که گوش و یا اطراف آن در زونا درگیر شد، سریعا به پزشک خود مراجعه کنید، زیرا در صورت عدم درمان منجر به سندرم رامزی هانت می‌شود و علائم زیر را به دنبال دارد:

• سرگیجه و مشکل در حفظ تعادل

• گوش درد

• و وزوز گوش، این عارضه نادر است اما با درمان به موقع شانس بهبودی کامل وجود دارد.

• از دست رفتن شنوایی

• از دست دادن توانایی حرکت بخش‌هایی از صورت

دلایل ایجاد بیماری زونا

زونا در نتیجه فعال شدن مجدد ویروس واریسلا زوستر (VZV) یا همان ویروس آبله مرغان به وجود می آید. ویروس واریسلا-زوستر متعلق به خانواده Herpesviridae بوده و اغلب افرادی که قبلاً به آبله مرغان دچار شده باشند ممکن است به زونا مبتلا شوند. البته بعضی از افرادی که هیچ گاه در طول عمرشان دچار آبله مرغان نشده اند هم در معرض این بیماری بوده و ممکن است در سنین بالا توسط ویروس آلوده شده و بعد از آن زونا به سراغ آن ها بیاید.

چرخه بروز زونا بدین صورت است که کودک یا فرد بالغ ابتلا در معرض ویروس VZV قرار گرفته و دچار آبله مرغان می شود. بعد از گذشت دوره آبله مرغان و درمان آن، این ویروس از بدن خارج نشده و به شکلی خاموش در سیستم عصبی و سلول های عصبی در نزدیک نخاع به زندگی خود ادامه می دهد.

تا زمانی که این ویروس غیر فعال باشد، فرد هیچ علائمی نخواهد داشت. اما چند سال بعد از بهبود آبله مرغان، ویروس وریسلا زوستر ممکن است دوباره به علتی نامعلوم فعال شده و به سمت فیبرهای عصبی رفته و باعث بروز زونا شود. در نتیجه محل بروز ضایعات زونا، نشان دهنده عصب های درگیر شده خواهد بود.

البته ویروس هرپس زوستر را با بیماری هرپس سیمپلکس که باعث بروز سرما خوردگی، تاول یا هرپس تناسلی می شوند اشتباه نگیرید، این دو ویروس کاملاً با هم متفاوت هستند.

عوامل خطر بیماری زونا

• سن بیش از ۵۰ سال: زونا در افراد بالای ۵۰ سال شایع است و شانس ابتلا با بالا رفتن سن، افزایش می‌یابد. بعضی کارشناسان تخمین می‌زنند که نیمی از افراد بالای ۸۰ سال به زونا مبتلا می‌شوند.

• بیماری خاص: بیماری‌هایی که سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کند، مانند ایدز و سرطان، خطر ابتلا به زونا را افزایش می‌دهند.

• افراد سرطانی تحت درمان: پرتو درمانی یا شیمی درمانی ممکن است مقاومت بدن را نسبت به بیماری‌ها کاهش دهد و باعث ایجاد زونا شود.

• مصرف داروهای خاص: داروهای مصرفی برای جلوگیری از رد پیوند می‌توانند خطر ابتلا به زونا را افزایش دهند، همانطور که استفاده طولانی مدت از استروئیدها مانند پردنیزون می‌تواند این خطر را افزایش دهد.

• استرس: افرادی که تحت استرس‌ های شدید قرار دارند.

راه‌های انتقال و سرایت زونا

زونا واگیر ندارد، اما ویروس واریسلا زوستر که عامل این بیماری است می‌تواند به فردی که مبتلا به آبله‌مرغان نشده سرایت کند و در نهایت سبب ایجاد بیماری شود. شما نمی‌توانید از کسی که زونا دارد بیماری زونا بگیرید، اما ممکن است مبتلا به آبله‌مرغان شوید.

ویروس واریسلا زوستر زمانی سرایت می‌کند که شخص دچار تاول شود. تا زمانی که تاول نترکد یا زخم دلمه بسته شده باشد، این ویروس به دیگری سرایت نمی‌کند.

زمانی که مبتلا به بیماری زونا شدید، حتما محل جوش و تاول را تمیز نگه دارید تا بیماری به دیگران سرایت نکند. سعی کنید به تاول و جوش‌های روی پوست خود زیاد دست نزنید.

اگر مبتلا به زونا شدید، سعی کنید نزدیک افرادی که در معرض خطر هستند نباشید؛ افرادی از قبیل زنان باردار و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند.

راه های درمان بیماری زونا

هیچ درمانی قطعی برای بیماری زونا وجود ندارد، یعنی فرد باید دوره‌ی عفونت را سپری کند. اما ممکن است برای کاهش علایم و دوره‌ی عفونت، داروهایی برای بیمار تجویز شود که بستگی به وضعیت بیمار و تشخیص پزشک معالج دارد.

داروهای ضد ویروسی

ممکن است این داروها سرعت پیشرفت ضایعات زونا را کاهش دهند، بالخصوص اگر طی ۷۲ ساعت اولیه‌‌ی پس از بروز علائم، مصرف شوند، همچنین شانس بروز عوارض را کم می‌کنند. این داروها عبارتند از:

• آسیکلوویر

• فامسیکلوویر

• والاسیکلوویر

در صورت تجویز هر یک از داروهای فوق توسط پزشک، در مورد عوارض جانبی آن سوال کنید.

داروهای ضد درد

زونا باعث التهاب و درد می‌شود و پزشک می‌تواند داروهای مسکن زیر را پیشنهاد کند:

• استامینوفن

• ایبوپروفن

• ناپروکسن

این داروها می‌توانند به برطرف کردن دردهای عصبی بعد از درمان کت حتی با بهبودی کامل تاول‌ها ممکن است وجود داشته باشد، کمک کنند.

در صورت وجود هرگونه درد بعد از برطرف شدن تاول‌ها و بهبودی التهاب، ممکن است پزشک اقدامات زیر را توصیه کند:

• کرم کاپسیدین: از مصرف آن در داخل یا اطراف چشم خودداری نمایی.

• داروهای بی حسی: برای کاهش درد می‌توان از لیدوکائین استفاده کرد، که در فرم‌های مختلف مانند کرم، لوسیون، برچسب، پودر و اسپری در دسترس است.

• آنتی بیوتیک‌ها: در صورت آلودگی پوست و ضایعات به عفونت باکتریایی به آنتی بیوتیک نیاز است، در غیر این صورت آنتی بیوتیک کمک کننده نخواهد بود.

• داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای: بسیاری از داروها در این دسته ممکن است به کاهش درد ایجاد شده پس از بهبودی کمک کنند، مانند آمی تریپتیلین، دزیپرامین (نورپرامین) و نورتریپتیلین. در صورت بروز هرگونه افسردگی همراه با زونا، این داروها کمک کننده هستند.

علاوه بر داروهایی که ممکن است پزشک برای بیمار تجویز کند، درمان‌های خانگی هم برای کاستن از علایم بیماری زونا وجود دارند. این درمان‌های خانگی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• استراحت

• استفاده از کمپرس‌های آب سرد و مرطوب برای کاهش درد و خارش

• استفاده از پماد «کالامین دی» برای کاهش خارش

• حمام گرفتن در وان با مخلوط جو دوسر

• منطقه‌‌ی آسیب دیده را تمیز، خشک و تا حد امکان در معرض هوا قرار دهید.

• ممکن است خارش‌ها افزایش یابند، اما هرگز آن‌ها را نخارانید و تاول‌ها را خراش ندهید.

• طب سوزنی و سایر درمان‌های کمک کننده، ممکن است مفید باشد، اما قبل از هر اقدامی با پزشک خود مشورت کنید.

زونا معمولا طی چند هفته بهبود پیدا می‌کند و به ندرت دوباره برمی‌گردد یا عود پیدا می‌کند. عموما توصیه می‌شود در صورت کاسته نشدن از علایم بیماری بعد از ۱۰ روز، فرد به پزشک مراجعه کند.